Το βράδυ της 25ης προς 26 του Νοέμβρη 1942 έλαβε χώρα η επιχείρηση της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου, το πρώτο μεγάλο σαμποτάζ στην κατεχόμενη Ευρώπη. Αποτέλεσμα της ανατίναξης ήταν να διακοπεί για έξι εβδομάδες η μόνη σιδηροδρομική γραμμή προς το λιμάνι του Πειραιά στερώντας πολύτιμα εφόδια για τις δυνάμεις του στρατάρχη Ρόμελ στη Βόρεια Αφρική σε μία πολύ κρίσιμη περίοδο καθώς οι δυνάμεις των συμμάχων έδιναν τη μάχη του Ελ Αλαμέιν. Στην επιχείρηση συμμετείχαν 150 αντάρτες του ΕΛΑΣ, 60 του ΕΔΕΣ και 12 Άγγλοι σαμποτέρ. Οι συγκεκριμένες δυνάμει έδωσαν μία πολύ σκληρή μάχη για την εξουδετέρωση της ιταλικής φρουράς , ώστε να δοθεί ο κατάλληλος χρόνος στους τεχνικούς για την τοποθέτηση των εκρηκτικών μηχανισμών.
Την περίοδο που ακολούθησε την έκρηξη, η αγγλική πλευρά πιστή στον πρωταρχικό της στόχο ,αυτόν της υποβάθμισης και αποδυνάμωσης του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ προς όφελος των σκοπών της, προσπάθησε για μία ακόμα φορά να ενσωματώσει τη μεγάλη ανάπτυξη του εθνικού απελευθερωτικού κινήματος, του οποίου ηγούταν το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Πιο συγκεκριμένα την ημέρα της επιτυχίας καθώς ήταν παρευρισκόμενοι στο σχολείο της Μακρακώμης οι συντελεστές της επιχείρησης, ο συνταγματάρχης Έντυ Μάγιερς δηλώνει στους αγωνιστές αντάρτες πως «αυτή είναι η πρώτη, αλλά όχι και η τελευταία κοινή μας επιχείρηση. Μόνο που χρειάζεται πιο στενή συνεργασία και στρατιωτική πειθαρχία σε ένα κέντρο – στο ΣΜΑ (Στρατηγείο Μέσης Ανατολής). Όλες οι διάμεσες καθοδηγήσεις και πολιτικές επεμβάσεις πρέπει να λείψουν». Η υποταγή όλων των ανταρτών στο ΣΜΑ χωρίς την ανάμειξη πολιτικών οργανώσεων θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο αν πειθόταν ο ΕΛΑΣ, γεγονός το οποίο δεν συνέβη. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως τη στιγμή που οι αγωνιστές των δύο οργανώσεων συνεργαζόταν, αξιωματικοί του ΕΔΕΣ υπονόμευαν την ενότητα των γραμμών του ΕΛΑΣ και προσπαθούσαν να αποσπάσουν στελέχη του διοργανώνοντας λιποταξίες. Χαρακτηριστικές επίσης είναι οι περιπτώσεις του Μάγιερς, ο οποίος απροκάλυπτα προτείνει στον Άρη Βελουχιώτη να προσχωρήσει στα τμήματα του ΕΔΕΣ και του Δ. Δημητρίου (Νικηφόρου),ο οποίος απορρίπτει την ίδια πρόταση από τον συνάδελφο του Σωτήρη Παπαχρήστου, μέλος του ΕΔΕΣ και ο οποίος για να ασκήσει πίεση χρησιμοποίησε το επιχείρημα πως οι Άγγλοι «δεν βλέπουν με καλό μάτι τον ΕΛΑΣ» (1).
Τις ώρες που ακολούθησαν την έκρηξη το βρετανικό ραδιόφωνο BBC ανακοινώνει θριαμβευτικά την επιτυχημένη επιχείρηση αποδίδοντας το κατόρθωμα στους αντάρτες του ΕΔΕΣ και τους Άγγλους σαμποτέρ, παραλείποντας να αναφέρει τη συμμετοχή του ΕΛΑΣ! Εύκολα καταλαβαίνει κανείς πως εδώ έχουμε μία ευθεία σύγκρουση συμφερόντων· των αποικιοκρατικών επιδιώξεων και του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος. Η στάση αυτή των Άγγλων προκάλεσε αρνητικά σχόλια και έτσι για να σώσουν την κατάσταση προτείνουν στον Άρη Βελουχιώτη να παρασημοφορηθεί από τον βασιλιά της Αγγλίας, πρόταση την οποία ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ αρνείται (2).
Ανέκαθεν η κυρίαρχη αφήγηση προσπαθούσε να αναδείξει την επιχείρηση της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου σε κορυφαίο γεγονός εθνικής ενότητας στο πλαίσιο της υποτιθέμενης εθνικής συμφιλίωσης. Μελετώντας διαλεκτικά την ιστορία συμπεραίνουμε πως η συγκεκριμένη εθνική συμφιλίωση έχει σαν σκοπό να εξαφανίσει οποιοδήποτε ηρωικό κατόρθωμα του λαού, να νομιμοποιήσει τους επιγόνους των νικητών του εμφυλίου πολέμου και γενικότερα να μας κάνει να θεωρήσουμε ως κανονικότητα τις καταστάσεις που βιώνουμε καθημερινά και που θα συνεχίσουμε να βιώνουμε καθώς οι αντιφάσεις του καπιταλισμού οξύνονται.
(1) Θανάσης Χατζής, Η νικηφόρα επανάσταση που χάθηκε, Γ’ έκδοση, εκδόσεις Δωρικός, Αθήνα, 1983, τόμος Α’, σελ. 380 - 381.
(2) ό. π., σελ. 383.
